Klasycyzm w architekturze był stylem, który opierał się na formach architektonicznych starożytnego Rzymu oraz Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku. Był reakcją na formalny przepych architektury baroku oraz rokoko.
Skąd wywodzi się klasycyzm w architekturze?
Klasycyzm oznacza w architekturze nawiązanie do architektury klasycznej. Taki sam termin, czyli Klassizismus jest obecny w języku niemieckim. Natomiast we Francji oraz w Anglii określa się ten czas jako architekturę neoklasyczną. Pojęcie architektura neoklasyczna w stosunku do klasycystycznej jest błędnej, ponieważ neoklasycyzm to klasycyzujące tendencje, które występowały do końca XIX wieku.
Historia architektury klasycystycznej
Architektura klasyczna miała swoje początki w dwóch prądach architektonicznych. Pierwszy z nich to francuski klasycyzujący barok i łącząca się z nim tradycja racjonalistyczna. Natomiast drugi to angielski malowniczy styl, czyli picturesque. Wiązał się on z potęgą imperium brytyjskiego. Już na samym początku XVIII wieku można było dostrzec w architekturze europejskiej trend, który był przeciwny tendencją architektury barokowej oraz rokokowej. Najbardziej był on widoczny w palladianizmie Wysp Brytyjskich. Tam barok nigdy nie był tak bogaty jak na kontynencie. Tak samo architektura skrzydła Luwru,, który został zbudowany przez Claude’a Perraulta, pałaców w Berlinie oraz fasada bazyliki św. Jana na Lateranie w Rzymie (Alessandro Galilei) posiadają cechy klasycystyczne. Do aktualnych ziem polskich na Górny Śląsk, architektura klasycystyczna przyszła z Moraw. Pierwszą budowlą, która miała takie cechy architektoniczne był Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu Śląskim. Wiedza o kulturze starożytnej zwiększała się z czasem. W 1755 roku do Rzymu przyjechał niemiecki historyk Joachim Winckelmann. Napisał o książkę o dziejach sztuki starożytnej pod tytułem „Myśli o naśladowaniu dzieł greckich w malarstwie i rzeźbie”. Pisał on również o najważniejszych cechach oraz pojęciach sztuki antycznej. Rok później powstały grafiki Giovanniego Battisty Piranesi, które pokazywały sztukę starożytną w Rzymie. Później pojawiły się ryciny Stuarta oraz Revetta. W późniejszym okresie powstawały również inne dzieła artystów klasycystycznych. Wpłynęły one na rozwój sztuki oraz architektury w XVIII wieku. Duży wpływ miał tutaj również rozwój mieszczaństwa oraz nowe obowiązki dla architektów i urbanistów. Budynki użyteczności publicznej, takie jak na przykład teatr i publiczny plac, który miał funkcję reprezentacyjną, miały być podobne do agory i forum w Rzymie. W latach 60-tych i 70-tych XVIII wieku klasycyzm występował też w dalej położonych państwach europejskich, poza najważniejszym prądem, który opierał się na architekturze greckiej i wytwarzał różne lokalne szkoły. W Niemczech najbardziej była widoczna tradycja Schinklowska. Chodziło w niej o to, żeby budynek miał zdyscyplinowaną oraz lekką strukturę. Gdy skończył się zasadniczy okres klasycyzmu, a było to około 1815 roku, to trwał on przez cały XIX wiek w postaci jednego ze stylów historycznych. Dwudziestowieczne tendencje klasycyzujące nazywano neoklasycyzmem.
Jakie cechy miała architektura klasycystyczna?
Stosowano porządki architektury antycznej. Projektowano ulice, dzielnice oraz miasta w nowym stylu. Wzorowano się na starożytnych budowlach greckich, rzymskich oraz na niektórych budynków z czasu odrodzenia. Przenoszono część elementów architektury starożytnej. Budowle powstawały na planie koła lub prostokąta. Plan był zwarty. Stosowano kolumnady oraz kolumnowe portyki ze zwieńczeniem o kształcie tympanonu. Częstym elementem był budowli były pilastry, duże okna. Natomiast tympanon był ozdabiany płaskorzeźbą. Próbowano zawsze otrzymać efekt harmonii, zrównoważonej kompozycji oraz używać symetrii. W przeciwieństwie do baroku w architekturze dominowały fasady o liniach prostych. Nie miały wygięć i skrętów. Oszczędnie stosowano różnego rodzaju ozdoby. Gdy się pojawiały to były to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, kokardy, hełmy, tarcze, czy skrzyżowane sztandary. Wszystkie te elementy odnosiły się do cesarstwa rzymskiego i jego tradycji.
